Eerlijkheid in handel betekent dat men de juiste prijs vraagt voor een product of dienst, zonder te speculeren op de onwetendheid van de koper. Dit wordt ook wel “oneerlijke concurrentie” genoemd.
In het verhaal van Imam Abu Hanifa is te zien hoe hij een vrouw die kledingstoffen verkoopt, niet liet speculeren op zijn onwetendheid over de waarde van de stoffen. Hoewel de vrouw steeds de prijs verhoogde, weigerde hij om de stoffen te kopen totdat de juiste prijs was bereikt. Dit laat zien dat een moslim altijd eerlijk en rechtvaardig moet blijven, zelfs als dat betekent dat hij zelf in moet leveren.
Imam Abu Hanifa vroeg aan de vrouw die kledingstoffen verkocht, hoeveel deze stoffen kosten.
De vrouw reageert met: “100 dirham o, Imam.” “Nee, dit is meer waard.” zei Imam Abu Hanifa.
Verbaasd kijken verhoogde zij de prijs met nog 100 dirham, maar wederom weigerde Imam Abu Hanifa om de stoffen te kopen. Vervolgens verhoogde de vrouw nogmaals met 100, en daarna deed ze dat nog een keer.
Wanneer de Imam reageerde met “dit is meer dan 400 dirham waard”, kon de vrouw zich niet in bedwang houden om te vragen of ze wordt bespot door de Imam.
Hierop riep de Imam een persoon die verstand had van de marktwaarde en vroeg hem hoeveel het zou kosten. Deze persoon stelde een prijs van 500 dirham vast, en dit was tevens het geld dat de Imam aan de vrouw betaalde voor de stoffen.
Moraal van dit verhaal is dat men iemands onwetendheid niet mag misbruiken voor het eigen gewin. Een moslim hoort altijd eerlijk en rechtvaardig te blijven, al moet hij soms inleveren.
Eerlijkheid in handel is een belangrijk principe in de islam, en moslims worden aangemoedigd om dit te behouden in hun zakelijke transacties. Dit is niet alleen een morele plicht, maar ook een manier om de samenleving waarin ze leven te verbeteren.
In de Koran wordt eerlijkheid in handel vaak benadrukt. In Surah An-Nisa, vers 29 staat:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَأْكُلُوا أَمْوَالَكُم بَيْنَكُم بِالْبَاطِلِ إِلَّا أَن تَكُونَ تِجَارَةً عَن تَرَاضٍ مِّنكُمْ ۚ وَلَا تَقْتُلُوا أَنفُسَكُمْ ۚ إِنَّ اللَّهَ كَانَ بِكُمْ رَحِيمًا ﴿٢٩﴾
Jullie die geloven! Verteert niet onderling elkaars bezittingen door bedrog, behalve als het om handel met wederzijdse instemming gaat, en doodt elkaar niet. God is voor jullie barmhartig. [de Koran 4:29]
In Surah Al-Baqarah, vers 282 staat:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا تَدَايَنتُم بِدَيْنٍ إِلَىٰ أَجَلٍ مُّسَمًّى فَاكْتُبُوهُ ۚ وَلْيَكْتُب بَّيْنَكُمْ كَاتِبٌ بِالْعَدْلِ ۚ وَلَا يَأْبَ كَاتِبٌ أَن يَكْتُبَ كَمَا عَلَّمَهُ اللَّهُ ۚ فَلْيَكْتُبْ وَلْيُمْلِلِ الَّذِي عَلَيْهِ الْحَقُّ وَلْيَتَّقِ اللَّهَ رَبَّهُ وَلَا يَبْخَسْ مِنْهُ شَيْئًا ۚ فَإِن كَانَ الَّذِي عَلَيْهِ الْحَقُّ سَفِيهًا أَوْ ضَعِيفًا أَوْ لَا يَسْتَطِيعُ أَن يُمِلَّ هُوَ فَلْيُمْلِلْ وَلِيُّهُ بِالْعَدْلِ ۚ وَاسْتَشْهِدُوا شَهِيدَيْنِ مِن رِّجَالِكُمْ ۖ فَإِن لَّمْ يَكُونَا رَجُلَيْنِ فَرَجُلٌ وَامْرَأَتَانِ مِمَّن تَرْضَوْنَ مِنَ الشُّهَدَاءِ أَن تَضِلَّ إِحْدَاهُمَا فَتُذَكِّرَ إِحْدَاهُمَا الْأُخْرَىٰ ۚ وَلَا يَأْبَ الشُّهَدَاءُ إِذَا مَا دُعُوا ۚ وَلَا تَسْأَمُوا أَن تَكْتُبُوهُ صَغِيرًا أَوْ كَبِيرًا إِلَىٰ أَجَلِهِ ۚ ذَٰلِكُمْ أَقْسَطُ عِندَ اللَّهِ وَأَقْوَمُ لِلشَّهَادَةِ وَأَدْنَىٰ أَلَّا تَرْتَابُوا ۖ إِلَّا أَن تَكُونَ تِجَارَةً حَاضِرَةً تُدِيرُونَهَا بَيْنَكُمْ فَلَيْسَ عَلَيْكُمْ جُنَاحٌ أَلَّا تَكْتُبُوهَا ۗ وَأَشْهِدُوا إِذَا تَبَايَعْتُمْ ۚ وَلَا يُضَارَّ كَاتِبٌ وَلَا شَهِيدٌ ۚ وَإِن تَفْعَلُوا فَإِنَّهُ فُسُوقٌ بِكُمْ ۗ وَاتَّقُوا اللَّهَ ۖ وَيُعَلِّمُكُمُ اللَّهُ ۗ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ﴿٢٨٢﴾
Jullie die geloven! Wanneer jullie met elkaar schuldverbintenissen aangaan tot een vastgestelde termijn, schrijft die dan op. Een schrijver moet het in jullie bijzijn correct opschrijven. Een schrijver mag niet weigeren te schrijven zoals God hem geleerd heeft; hij moet dus schrijven en hij die de verplichting aangaat moet dicteren. Hij moet God zijn Heer vrezen en niets eraan te kort doen. Als hij die de verplichting aangaat zwak van geest of lichaam is of niet in staat is zelf te dicteren, dan moet zijn zaakwaarnemer correct dicteren. En roept twee getuigen op uit het midden van jullie mannen. En als er geen twee mannen zijn, dan een man en twee vrouwen uit hen die jullie als getuigen aanvaarden, zodat als één van haar beiden zich vergist, de andere haar eraan kan herinneren. De getuigen moeten niet weigeren als zij worden opgeroepen. Verafschuwt niet het op te schrijven, of het klein is of groot, met zijn termijn. Dat is rechtmatiger bij God, juister voor het getuigenis en het bevordert dat jullie niet twijfelen. Alleen als het om aanwezige koopwaar gaat, die jullie onder elkaar uitwisselen, dan is het geen overtreding voor jullie als jullie het niet opschrijven. En neemt getuigen wanneer jullie met elkaar een koop afsluiten, maar laat schrijver noch getuige schade lijden. Als jullie dat doen dan is dat voor jullie een schande. Vreest God; God onderwijst jullie en God is alwetend. [de Koran 2:282]
In een overlevering van de Profeet (vzmh) wordt gezegd: “De Profeet ﷺ zei eens tegen zijn metgezellen (moge Allah tevreden over hen zijn) (Nederlandstalige interpretatie): “Weten jullie wie moeflis (failliet/blut) is?” Zij zeiden: “Onder ons, degene die failliet is, is degene die geen dirhams (geld) en geen goederen heeft.” Hij zei: “Degene die failliet is onder mijn oemmah (gemeenschap) is degene die op de Dag der Opstanding komt met het gebed, vasten en zakaah, maar hij zal komen terwijl hij die-en-die beledigd heeft, die-en-die belasterd heeft, de eigendommen van die-en-die (onrechtmatig) verbruikt heeft, het bloed van die-en-die heeft doen vloeien en die-en-die geslagen heeft. Ieder van hen zal wat van zijn h’asanaat (goede daden) gegeven worden, en als zijn h’asanaat opraken voordat de rekening vereffend is, zullen wat van hun sayyie-aat (zonden) genomen worden en op hem geworpen worden, vervolgens zal hij in de Hel geworpen worden.” Muslim.)
Dit toont aan hoe belangrijk eerlijkheid in handel wordt beschouwd in de islam. Het is een houding die aanneemt en een manier van leven in plaats van regels die opgesteld worden.
Samengevat, eerlijkheid in handel is een fundamenteel principe in de islam, en wordt benadrukt in de Koran en overleveringen van de Profeet ﷺ. Moslims worden aangemoedigd om eerlijk en rechtvaardig te zijn in hun zakelijke transacties, zelfs als dat betekent dat ze in moeten leveren.